Lufta akoma nuk është fituar - intervistë me Ibrahim Kelmendi

Zëri i Kosovës

Nr:6, 13.02.1997 

LUFTA AKOMA NUK ËSHTË FITUAR

Intervistë me Ibrahim Kelmendin, veprimtar i orëve të para i LPK-së, bashkë me Jusuf Gërvallën e Kadri Zekën 

Ibrahim Kelmendi jeton në Gjermani që nga viti 1976. Si student i Univerzitetit të Kosovës vihet në shenjester në vitin 1975/ 76 nga nomenklatura partiake e politike vazaliste e ish KSA të Kosovës. Ishte themelues i FKP dhe botues i Gazetes "Bashkimi" deri ne vitin 1981. Ishte  pjesëmarrës në bisedime për bashkimin e organizatave të atëhershme klandestine. Është anëtar i LPK dhe organeve të saja udhëheqëse (që fillimisht quhej LRSHJ) që  nga formimi. Njihet në opinion si veprimtar që komunikon hapur edhe me kundërshtarët e pikëpamjeve të tij.

ZiK: Keni qenë drejtues i Frontit të Kuq Popullor dhe Kryeredaktor i gazetës "Bashkimi" në fund të viteve të 70-ta. Cila ishte platforma e organizatës dhe e gazetës që ju drejtonit?

I. Kelmendi: Në vitin 1978 në RFGJ themeluam Frontin e Kuq Popullor (FKP).  Atmosfera ideologjike e krijuar nga lëvizja  studentore gjermane dhe revolucionariteti adoloshent i imi ndikuan në përzgjedhjen e emrit FPK.

 Me themelimin e FKP filluam ta botojmë edhe Gazetën "Bashkimi" si Organ të FKP. Në mungesë të njerëzve të penës, gazetën e mbushnim kryesisht me artikuj të huazuar nga gazetat e RPS të Shqipërisë.  Numri i fundit i "Bashkimit" doli në shkurt të viti 1981. Vetë gazetës dhe neve që përpiqeshim ta botonim, na takoi fati i mirë kur në RFGJ erdhi Jusuf Gërvalla. Me punën e tij ajo rriti cilësinë nga një pamflet i deriatëhershem në një gazetë të mirëfilltë. Gjatë vitit 1980 për përmbajtjen e formën e saj u përkujdes kryesisht Jusufi.

Në planin organizativ FKP nuk mundi të përparonte. Emigrantët ekonomikë kishin arsimim të ulët, nuk ishin të interesuar për veprimtari patriotike e politike. Ata kryesisht interesoheshin vetëm që të punonin e të kursenin...

Në vitin 1981 FPK pushoi veprimtarinë e vet, atëherë kur filluan bisedimet për bashkim, duke shpallur një lloj moratoriumi. Platforma e organizatës dhe e gazetës ishte kryesisht nacionale. Nuk mungonin edhe ngjyrimet majtiste. Në vitin 1980, bashkë me Jusufin, hartuam Programin e ri, pasiqë ai që kishim deri atëherë ishte i hartuar e i miratuar në mënyrë diletante.

ZiK: Sa organizata antipushtuese vepronin në vitet e 70-ta dhe ku shtrihej veprimtaria e tyre?

I. Kelmendi: Une dija vetem për dy : organizata të fshehta (klandestine, siç quhen ) ato "nderkombëtarisht") që vepronin në ish KSA të Kosovës. Ato ishin Lëvizja Nacional-Çlirimtare e Kosovës dhe Viseve të tjera Shqiptare në Jugosllavi (LNÇKVSHJ) dhe Grupi i Marksistë-Leninistëve të Kosovës, i cili në vitin 1980  e mori emrin Organizata Marksiste-Leniniste e Kosovës (OMLK). Përcaktimi kryesor i tyre ishte çlirimi i trojeve shqiptare nën ish Jugosllavi dhe bashkimi i tyre me Republikën e Shqipërisë. Shtrirja dhe ndikimi i tyre ka qenë shumë i kufizuar, pasiqë ndiqeshin rreptësisht nga pushtuesi dhe nga vazalët e tij shqiptarë dhe për këtë arsye detyroheshin të organizoheshin e të vepronin në konspiracion të thellë.

Me këto organizata klandestine në ish KSA të Kosovës fillimisht nuk kishim lidhje e bashkëpunim, pasi nuk kishim kontakte të drejtëpërdrejta.

Jashtë kishte organizata "nacionaliste". Por as me to nuk bashkëpunonim, pasi kishim dyshimin se ato i dirigjonin sherbimet e huaja të fshehta. Shumë krerë të tyre që , ishin arratisur nga RPS e Shqipërisë në RSF  të Jugosllavisë, me vite të tëra i patën shërbyer OZNA-s, KOS-it dhe UDB-së jugosllave. Pas disa viteve të tillët u detyruan ta lëshojnë edhe  RSFJ-në.  Jashtë themeluan organizata e parti të shumta. Ata pastaj u vunë në sherbim të shërbimeve sekrete perëndimore, që atëherë bashkëpunonin ngusht me sherbimet jugosllave. Të tillët dirigjoheshin të kishin përcaktim kryesor luftën kundër regjimit në RPS të Shqipërisë, dhe jo çlirimin e territoreve të pushtuara të Shqipërisë (Kosovën me vise dhe Çamërinë). Ky përcaktim i tyre nuk puçej me përcaktimin tonë nacional.

Me ardhjen e Jusufit mësuam konkretisht për Lëvizjen Nacional-Çlirimtare të Kosovës dhe Viseve tjera Shqiptare në Jugosllavi (LNÇKVSHJ). Në fillim të vitit 1980 mësuam për ekzistimin edhe të Grupit  Marksist-Leninist të Kosovës, më vonë  Organizata Marksiste-Leniniste e Kosovës  (OMLK).  Se në cilin nivel ishin të  organizuara e të shtrira ato në Kosovë nuk  kam qenë i informuar bollshëm. Kisha përshtypjen se nuk janë kushedi sa të  organizuara, të shtrira e me ndikim, sa ka qenë e  dëshirueshme.           

ZiK: Shpërthimi i demonstratave të vitit 1981 bëri një kthesë pozitive në drejtim të mobilizimit të përgjithshëm popullor. A u kuptua drejt nga të gjitha forcat e fshehta antipushtuese nevoja për bashkim në një subjekt të vetëm organizativ çlirimtar?

I. Kelmendi: Shpërthimi i demonstratave në pranverën e vitit 1981 për të tri organizatat e sipërpërmendura, që tani njiheshin e bashkëpunonin, ishte një befasi e këndshme e inkurajuese.

Për bashkëpunim e bashkim ishim të interesuar edhe para se të shpërthenin demonstratat. Bashkëpunimi rritej, kurse për bashkim flitej. Ai vazhdonte të ishte një dëshirë e një imperativ. Por ekzistonte ngurrimi i gjithanshëm. Sa më shumë rritej bashkëpunimi e njohja, aq më shumë zvogëlohej ngurrimi për bashkim. Në fund të vitit 1980 patëm shkruar kryeartikullin e "Bashkimit" (Janar, 1981) me Jusufm, të cilin e titulluam "Bashkimi bën fuqinë". Temë qendrore e atij shkrimi ishte nevoja dhe domosdoshmëria e bashkimit të të gjitha forcave të organizuara nacionale, pavarësisht bindjeve e përcaktimeve ideologjike e politike.

ZiK: Ku filluan për herëtë parë bisedimet ; për bashkim? Kush ishin pjesëmarrësit e | këtyre bisedimeve? Cilat ishin pengesat?

I. Kelmendi: Ditën e saktë se kur kanë filluar bisedimet për bashkim nuk e dij. Në fakt, bisedime për bashkim veprimtarët e subjekteve kanë bërë që kur kanë kontaktuar, duke filluar me bashkëpunim të ngushtë dhe bisedime shoqërore për nevojen e bashkimit të forcave të organizuara. Por, pyetja siç e ke bërë, mëton përgjegje se ku dhe kur kanë filluar bisedimet, të them zyrtare, në mes të përfaqësuesve të ngarkuar. Ato j anë inicuar nga OMLK diku në fillim të qershorit të vitit 1981. Për këtë qëllim kjo organizatë pat hartuar Tezat e Frontit për Republikën e  Kosovës. Kur e kush ka biseduar për këtë  çështje në Kosovë nuk kam qenë i informuar. Nuk jam i informuar as tani. Dij se nga fundi i qershorit kemi filluar me bisedime për bashkim Jusufi, Kadriu (Zeka) dhe unë. Shpjegimi ishte se në Kosovë ishin rrethana  të vështira për t' i bërë ato bisedime. Ndjekjet  e burgosjet ishin të ashpra, prandaj bisedimet  duheshin vazhduar jashtë. Tezat e OMLK për bisedime i ofroi Kadriu. Ato i diskutuam, i përpunuam, i shumëzuam dhe i shpëmdamë. Thuajase bënim një formalitet, pasi veprimtaria e përbashkëtjashtë ishte aq  e ngushtë, sa nuk dihej se kush cilës  organizatë i përkiste.

Me organizatat "nacionaliste", që nuk kishin radhë të vetat në Kosovë, nuk kontaktuam. Arsyet për moskontaktim i thashë më lart.  Por dëshiroj të shtoj se atyre aq u bënte për Kosovën. Preokupim kryesor ata kishin "çlirimin" e  Republikës  së  Shqipërisë.

Bisedimet jashtë i bëmë gjatë muajve qershor-gusht të vitit 1981. Sa për platformën organizative të Frontit, siç e quanim ne atëherë, u morëm vesh shpejt e leht, pasi nuk e kishim hallin aty, sa te veprimtaria që duhej bërë. Por, bisedimet zgjateshin për shkak të shkëputjeve të lidhjeve me Kosovën. Me propozimin e Jusufit, dakordimeve tona duhej t'ua jepte miratimin Sabri Novosella në Stamboll. Jusufi e dinte zotin Novosella për udhëheqës të LNÇKVSHJ. Jusufi kishte dëshirë t’i bënte nder z. Novosella, pasi e çmonte shumë si udhëheqës e si veteran të kauzës kombëtare.  Për këtë qëllim Kadriu shkoi në Stamboll në tetor të viti 1981, i shoqëruar nga Bardhi. Unë nuk shkova, pasi kisha kohë që kisha deklaruar se nuk kam nevojë të jem pjesëmarrës në bisedimet e mëtutjeshme, meqë dakordohesha për çdo formë që do të dakordoheshin përfaqësuesit tjerë.

Në Stamboll, në vend të kurorizimit të bisedimeve me bashkim, plasi "sherri". Se përse nuk janë marrë vesh Kadriu e Z. Novosella, nuk kam informata të bollshme për të bërë shpjegime të duhura. Roli i atëhershëm e i mëvonshem i Z. Novosella ka mbetur tepër enigmatik. Shpjegimet që i bën sot Z. Novosella për atë takim nuk i besoj. Pas "sherrit" të Stambollit përkohësisht u ndërpre veprimtaria e përbashkët. Duket sikur paraqitet nevoja për hapësirë kohore për të shpjeguar rolin e Z. Novosella.

Deri te takimi tjetër në mes të Jusufit e Kadriut erdhi gjatë dasmës së Kadriut pas Vitit të Ri 1982. Kurse takimin pasues e kishim gjatë dy ditëve të fundit të jetës së Jusufit, Kadriut e Bardhit, më 16 e 17 janar 1982. Ky takim u pre në mes nga plumbat e UDB-së. Unë u detyrova të udhëtoj rreth orës 16.00 të asaj dite të fundit, siç më udhëzuan Jusufi e Bardhi.

Mendoj se UDB-ja me këtë atentat më shumë ka dashur ta vrasë bashkimin e mirëfilltë.

Pasoj hutija e rrëmuja...

 Në ndërkohë erdhi deri te bashkimi, por tani këtë bashkim e bënë "përfaqësuesit" Sabri  Novosella e Abdullah Prapashtica  (udhëheqësi i Partisë Komuniste Marksiste-Leniste Shqiptare në Jugosllavi) më 17 shkurt 1982 në bisedimet dy-palëshe po në Stamboll. Këtij bashkimi ju bashkangjit  edhe "përfaqësuesi" i tretë (i OMLK-së) Xhafer Shatri më 15 maj 1982. Nga ky bashkim doli  Lëvizja për një Republikë Shqiptare në Jugosllavi. Vazhdoj të rezervohem t'i shpreh mendimet e mia për opinionin rreth atij  bashkimi.

ZiK: Dihet se demonstratat jashtë vendit drejtoheshin nga tre veprimtarë: Jusuf Gërvalla, Kadri Zeka dhe Ibrahim Kelmendi. Pjesëmarrësit e këtyre demonstratave nuk e dinin se këta  drejtues ishin përfaqësues të tri organizatave të ndryshme. Cili ishte çelësi i një harmonie të tillë?        

I. Kelmendi: Bashkëpunimi në rrethanat e krijuara pas demonstratave në Kosovë ishte i vetëkuptueshëm. Nuk ka përse të mbiçmohet diç çka është e vetëkuptueshme. Ndoshta ai bashkëpunim çmohet më shumë se diç e vetëkuptueshme, kur merren parasysh rrethanat e tanishme: bashkëpunim me llafe, përçarje në veprim. Bile më e qëlluar është të thuhet se kur si veprimtari çlirimtare vlerësohet llafomania, atëherë i vetëkuptohet se ka thash-e-thëna, ka ^:

plasaritje të bezdisshme. Veprimtaria e mirëfilltë përkushtuese e çlirimtare i bashkon  forcat. Ç'është e vërteta, edhe atëherë kishte mburraveca, që provonin përçarje, se gjoja filani i filan organizate po afirmohet më shumë gjatë aktiviteteve, por të tillëve u i mbyllej goja. Kush e ka pa hile, leht  mirëkuptohet.

ZiK: Më 17 janar 1982 UDB-ja jugosllave bëri atentat kriminal në Untergruppen-bach (afër Heilbronn-it) ndaj Jusufit, Kadriut e Bardhoshit. Ishte ky një akt konkret kriminal i pushtetit jugosllav kundër bashkimit të forcave çlirimtare, apo  një  likuidim  kriminal   i kundërshtarëve të pushteti tjugosllav?

I. Kelmendi: Natyrisht, pushtuesit e atëhershem jugosllav i kishin të dyja qëllimet. Por, mendoj, qëllimi kryesor duhet të ketë qenë vrasja e bashkimit. Sikur ta kishte qëllim kryesor likudimin fizik të kundërshtarëve të pushtetit, atentati do të mund të ndodhte edhe më herët. Në kohet e tanishme atentate mund të bëhen në çdo kohë dhe ndaj çdo kujt. Prandaj, mendoj, aparati pushtues jugosllav duhet të jetë informuar se më bashkimi i mirëfilltë nuk mund të pengohej ndryshe, pos me likuidim fizik. Këtë ide ma patën përforcuar edhe ndërhyrjet e pastajme të disa krerëve...    ' 

ZiK: Pse u zgjodh pikërisht 17 shkurti 1982 për vazhdimin e bisedimeve? Sa vetë morën pjesë në bisedime? A kishte mendim unik të të gjithë përfaqësuesve rreth platformës politike dhe formës organizative?

I. Kelmendi: Thënë të drejtën shumëçka rreth takimit në Stamboll më 17 shkurt 1982 në mes të "përfaqësuesve" Sabri Novosella e Abdullah Prapashtica (ky i fundit, deri sa qe arratisur, me gjasë për ta bërë atë "bashkim", ishte oficer i UDB-së në Prishtinë) edhe vetë nuk  jam i informuar,  pasi për ato bisedime as që më kishte pyetur njeri. pavarësisht se një kohë e rrethanë tjetër kisha qenë pjesëtar në bisedime. Pas disa muajve, pikërisht "marrëveshja" e zotërinjve Novosella e Prapashtica qe bërë shkak për përçarjen e parë në Lëvizje. Secili këmbëngulte  në të veten. Që atëherë kisha dyshimin se në pyetje është një hile e  madhe. Mungonin provat konkrete që të provohej hilja meskine e tyre, por sjelljet e tyre i ishin gjithsesi të dyshimta. Kishte hapësirë për dyshim, se ata kishin bërë "bashkimin", për ta goditur bashkimin. Në "përçarjen" në mes të z. Novosellae Prapashtica Organizata ia mbajti anën  Z. Novosella.

Edhe në mes të Z. Novosella dhe Z. Shatri plasi "përçarja" tjetër diku në tetor të vitit 1983. Çuditërisht, tre krerët që kishin bërë "bashkimin", u "përçanë" akoma pa u tharë ngjyra e nënshkrimeve të tyre! Por ata nuk mundën ta përçajnë organizatën.

ZiK: Nga LPK-ja u ndanë herë pas here grupime, kryesisht të vogla, të saj. Pse ndodhnin ndarje të tilla?

I. Kelmendi: Kujtoj se ndarjet e grupimeve të vogla e kanë zanafillën kryesisht te "bashkimi" i bërë me 17 shkurt e 15 maj 1982. Meqë krerët u përçanë, nuk kishte si të mos reflektohej përçarja e tyre tek anëtarësia. Dhe, përçarja e krerëve më se paku ka qenë rrjedhojë e bindjeve të tyre ideologjike e politike, pasi ata në këtë drejtim kanë qenë tipa kameleonësh. Edhe ashtu organizata ishte themeluar mbi një platformë të gjithanshme pluraliste, gjë që nuk linte vend për përçarje ideologjike, politike e organizative. Guxoi të mendoj se arsyeja e vërtetë e "përçarjeve" të tyre mund të shpjegohet tamam vetëm pasi të hapen të gjithë arkivat, sidomos ato të Beogradit. Grupimet që i shkapeshin Lëvizjes në ato raste ishin të vogla, shumë të vogla. Pjesëtarët e grupimeve që ndaheshin kishin lidhmëri farefisnore e shoqërore me krerët. Ato grupime, pas një zhurme të bujshme, të cilën e frynin sidomos ca persona të dyshimtë që nuk ishin në Lëvizje, shuheshin vetëvetiu pas një kohe të shkurtër. Nuk e thotë kot populli, se hilja nuk ndihmon.

ZiK: Sot LPK njihet në opinionn shqiptar vlerësohet si njëra nga organizatat më me përvojë. Jo vetëm platforma e saj politike, por edhe format e saj organizative u dëshmuan si të vetmet forma që mund të sjellin suksese në luftën për çlirimin e viseve të pushtuara. A është duke e kryer misionin që i takon LPK-së edhe në rrethana të tanishme?

I. Kelmendi: Pyetja përmban gjithësesi pakëz ekzagjerime. Sikur LPK të ishte e tillë, atëherë gjendjen përgjithësisht nuk do ta kishim siç e kemi. Vetë fakti kryesor, se pjesa dërrmuese e popullit është duke ia mbajtur ison llafomanistëve të vetëquajtur liderë, tregon më se miri se Lëvizja nuk e ka akoma ndikimin e duhur. Mbase e dini se këta liderë,që ushtrojnë pushtetfiktiv, vijnë kryesisht nga radhët e ish LKJ, ishin pjesëtarë të ish nomenklaturës politike e shtetërore, gjithsesi vazaliste, të ish KSA të Kosovës. Pse atëherë shtresa kaq të gjera të popullsisë u venë pas?! E kuptoj se faktor kryesor janë vet pushtuesit, por ama pa faj nuk është as Lëvizja. Ajo nuk dotë duhej t'u linte hapësirë ish titistëve, të cilët ndërruan lëkurën si gjarpëri, brenda nate, dhe na u bënë "demokratë" e "patriotë". E ata, duke shfrytëzuar hapësirën që gjetën, vazhduan së mashtruari pjesë të mëdha të popullsisë, çoroditën lëvizjen gjithëpopullore, duke krijuar krizë të madh shpirtërore, huti, frikë, etj.

Prandaj anëtarësia e saj duhet të vetëdijesohet edhe më shumë për kohët që po jetojmë. Vetëm platforma e mirë dhe historia e bujshme nuk ka përse t'i bëjë krenarë, pasi krenaria e parakohshme t'i topit ndjenjat për veprimtari edhe më të suksesshme, deri sa të nxirren pushtuesit nga trojet tona.

ZiK: Zëdhënësit e pacifizmit primitiv e kritikojnë LPK si organizatë radikale, sepse ka të përcaktuar në Program edhe formën e armatosur të luftës çlirimtare. Në anën tjetër LPK kritikohet edhe nga një palë tjetër, se "vetëveten e ka shndërruar në një shtojcë të thjeshtë të politikës pacifiste". Cili është mendimi juaj lidhur me këto kritika?

I. Kelmendi: Asnjëra palë nuk ia ka qëlluar tamam. Do të kisha dëshiruar që LPK të ishte vërtetë radikale, siç nuk e dëshirojnë zëdhënësit e pacifizmit naiv. Kurse zotësia e pamjaftueshme e LPK-së, i ka lënë hapësirë për spekulim edhe palës së dytë. Më e mira për LPK dhe për popullin do të ishte që asnjëra palë të mos kishte hapësirë për të bërë këso spekulimesh. Prandaj LPK-ja duhet të forcohet edhe më shumë, për hatër të popullit e të Kosovës, por edhe për inat të spekulantëve të tillë. 

ZiK: Dhe për fund: Cilat do të jenë kahet e verpimtarisë së LPK-së në të ardhmen?

I. Kelmendi: Vetem veprimtaria e vërtetë çlirimtare! E për ta ushtruar me sukses këtë veprimtari, LPK-ja s'ka pse të fle në kurora dafine në këtë 15-Vjetor. Lufta akoma nuk është fituar. Historia e kaluar asaj ia shton akoma më shumë përgjegjësinë. Për këtë duhet të jetë i vetëdijshëm çdo anëtar i saj. Popullit e Kosovës i duhet një organizatë e fortë çlirimtare, pëmdryshe vaj halli. Këtë shans duhet ta shfrytëzojë LPK, pasi i ka konditat më të favorshme nga të gjitha subjektet tjera. Dhe po ia doli LPK kësaj, do të detyrohen t'ia pranojnë meritat miku e armiku, spekulanti e matrapazi, pacifisti e "demokrati".

Për fund shfrytëzoj rastin që LPK-së t'ia uroj 15-Vjetorin e themelimit, i bindur se ajo do të jetë vërtetë siç e dëshirojnë të gjithë. anëtarët e saj, simpatizantët dhe dashamirët tjerë, me deshirë se nuk do t'u trembet sakrificave që e presin, me dëshirë se do të dalë fitimtare në luftën tonë shumë të vështirë çlirimtare! (shkurt 1997)