𝗞𝗨𝗝𝗧𝗜𝗠𝗘 𝗣𝗘̈𝗥 𝗝𝗨𝗦𝗨𝗙𝗜𝗡

Shkruan: Rafet RUDI
“𝗠𝗷𝗮𝗳𝘁𝗼𝗻 𝘁𝗮 𝘀𝗵𝗼𝗵𝗲̈𝘀𝗵 𝗽𝗲̈𝗿 𝗺𝘂𝗮 𝗦𝗵𝗾𝗶𝗽𝗲̈𝗿𝗶𝗻𝗲̈”
Në Maj të vitit të kaluar isha mysafir i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve në festivalin “Koncertet e Majit”. Atyre ditëve, si pasojë e zgjedhjeve të marsit, ndihej një tendosje e madhe. Qendra e qytetit të Tiranës ushtonte nga protestuesit. Minatorët e Valijasit kishin filluar grevën e urisë. Objektet afër pallatit të kulturës digjeshin dhe ekzistonte rreziku që edhe Biblioteka Kombëtare të digjej ose të demolohej nga protestuesit që askush s’i kuptonte. Festivali “Koncertet e Majit”, natyrisht, nuk u mbajtën. 


Ato dhjetë ditët në Shqipërinë e trazuar për mua, megjithatë, kalonin në një shenjë tjetër. Pas njëmbëdhjetëvjetësh do ta takoja Suzanën, Premtonin, Donikën dhe Ergonin e Jusufit. Para se t’i takoja shtëpia e tyre, në mendjen time, ishte shëndruar në një Kështjellë mistike. Por shumë shpejt, që nga çasti që hyra në të, çdo gjë erdhi në vendin e vet. Sërish ndjeva atë emocion që kisha gjithmonë në shtëpinë e Jusufit – 𝗻𝗴𝗿𝗼𝗵𝘁𝗲̈𝘀𝗶𝗻𝗲̈. 

Ajo që më mbeti në kujtim, kur për herë të fundit nga shtëpia e tyre në Tiranë ishte se ajo familje ishte e përvluar nga malli pë Kosovën! Ndër pyetjet të cilat i bëra Suzanës ishte ajo se, a kishte arritur Jusufi ta vizitonte Shqipërinë.

(𝘛𝘳𝘦𝘮𝘣𝘦̈𝘥𝘩𝘫𝘦𝘵𝘦̈ 𝘷𝘫𝘦𝘵 𝘮𝘦̈ 𝘱𝘢𝘳𝘦̈, 𝘯𝘦̈ 𝘷𝘪𝘵𝘪𝘯 1979, një ditë 𝘱𝘢𝘳𝘢 𝘴𝘦 𝘵𝘦̈ 𝘯𝘪𝘴𝘦𝘴𝘩𝘢 𝘯𝘦̈ 𝘚𝘩𝘲𝘪𝘱𝘦̈𝘳𝘪, 𝘶 𝘵𝘢𝘬𝘶𝘢𝘮 𝘮𝘦 𝘑𝘶𝘴𝘶𝘧𝘪𝘯. 𝘌 𝘥𝘪𝘫𝘢 𝘴𝘦, 𝘱𝘦̈𝘳𝘬𝘶𝘯𝘥𝘦̈𝘳 𝘬𝘦̈𝘳𝘬𝘦𝘴𝘦̈𝘴 𝘲𝘦̈ 𝘦 𝘬𝘪𝘴𝘩𝘵𝘦 𝘣𝘦̈𝘳𝘦̈ 𝘱𝘦̈𝘳 𝘯𝘫𝘦̈ 𝘶𝘥𝘩𝘦̈𝘵𝘪𝘮 𝘵𝘦̈ 𝘯𝘨𝘫𝘢𝘴𝘩𝘦̈𝘮, 𝘢𝘪 𝘯𝘶𝘬 𝘬𝘪𝘴𝘩𝘵𝘦 𝘢𝘳𝘳𝘪𝘵𝘶𝘳 𝘵𝘢 𝘴𝘩𝘦𝘩 𝘚𝘩𝘲𝘪𝘱𝘦̈𝘳𝘪𝘯𝘦̈. 𝘒𝘦̈𝘳𝘬𝘦𝘴𝘢 𝘦 𝘵𝘪𝘫 𝘪𝘴𝘩𝘵𝘦 𝘳𝘦𝘧𝘶𝘻𝘶𝘢𝘳, 𝘮𝘦 𝘯𝘫𝘦̈ 𝘴𝘲𝘢𝘳𝘪𝘮 𝘮𝘫𝘢𝘧𝘵 𝘣𝘳𝘶𝘵𝘢𝘭 𝘥𝘩𝘦 𝘬𝘦̈𝘳𝘤𝘦̈𝘯𝘶𝘦𝘴 𝘬𝘳𝘦𝘫𝘵𝘦̈𝘴𝘪𝘴𝘩𝘵 𝘩𝘢𝘱𝘶𝘳, 𝘲𝘦̈ 𝘯𝘦 𝘦 𝘬𝘶𝘱𝘵𝘶𝘢𝘮 𝘯𝘨𝘢 𝘶𝘥𝘩𝘦̈𝘩𝘦𝘲𝘦̈𝘴𝘪 𝘪 𝘎𝘳𝘶𝘱𝘪𝘵 𝘵𝘦̈ 𝘙𝘛𝘗𝘴𝘦̈, 𝘪 𝘤𝘪𝘭𝘪 𝘪𝘴𝘩𝘵𝘦 𝘪 𝘯𝘨𝘢𝘳𝘬𝘶𝘢𝘳 𝘱𝘦̈𝘳 𝘴𝘪𝘨𝘶𝘳𝘪𝘮𝘪𝘯 𝘦 𝘥𝘰𝘬𝘶𝘮𝘦𝘯𝘵𝘢𝘷𝘦 𝘵𝘦̈ 𝘶𝘥𝘩𝘦̈𝘵𝘪𝘮𝘪𝘵 𝘯𝘦̈ 𝘗𝘰𝘭𝘪𝘤𝘪). 𝘌 𝘱𝘺𝘦𝘵𝘢 𝘴𝘦 𝘤̧𝘬𝘢 𝘬𝘢 𝘯𝘦𝘷𝘰𝘫𝘦̈ 𝘵’𝘪 𝘴𝘫𝘦𝘭𝘭𝘫𝘢 𝘯𝘨𝘢 𝘢𝘯𝘥𝘦𝘫. 𝘈𝘪, 𝘢𝘴𝘩𝘵𝘶 𝘴𝘪𝘤 𝘪𝘴𝘩𝘵𝘦 𝘮𝘰𝘥𝘦𝘴𝘵, 𝘮’𝘶 𝘱𝘦̈𝘳𝘨𝘫𝘦𝘨𝘫 𝘴𝘩𝘬𝘶𝘳𝘵: “𝘮𝘫𝘢𝘧𝘵𝘰𝘯 𝘵𝘢 𝘴𝘩𝘰𝘩𝘦̈𝘴𝘩 𝘱𝘦̈𝘳 𝘮𝘶𝘢 𝘚𝘩𝘲𝘪𝘱𝘦̈𝘳𝘪𝘯𝘦̈”. 𝘗𝘢𝘴 𝘬𝘵𝘩𝘪𝘮𝘪𝘵 𝘮𝘦 𝘥𝘪𝘵𝘦̈ 𝘵𝘦̈ 𝘵𝘦̈𝘳𝘢 𝘪 𝘵𝘳𝘦𝘨𝘰𝘫𝘢 𝘱𝘦̈𝘳 𝘵𝘦̈ 𝘨𝘫𝘪𝘵𝘩𝘢. 𝘐 𝘱𝘦̈𝘳𝘴𝘩𝘬𝘳𝘶𝘢𝘫𝘢 𝘢𝘵𝘦̈ 𝘲𝘦̈ 𝘬𝘪𝘴𝘩𝘢 𝘱𝘢𝘳𝘦̈ (𝘮𝘦̈ 𝘴𝘢𝘬𝘵𝘦̈𝘴𝘪𝘴𝘩𝘵, 𝘢𝘵𝘦̈ 𝘲𝘦̈ 𝘯𝘢 𝘭𝘦𝘫𝘰𝘯𝘪𝘯 𝘵𝘢 𝘴𝘩𝘰𝘩𝘪𝘮), 𝘦 𝘢𝘫𝘰 𝘪𝘴𝘩𝘵𝘦 𝘵𝘢𝘮𝘢𝘮 𝘲𝘦̈ 𝘯𝘦 𝘥𝘦̈𝘴𝘩𝘪𝘳𝘰𝘯𝘪𝘮. 𝘈𝘪 𝘬𝘦̈𝘯𝘢𝘲𝘦𝘫 𝘴𝘪 𝘧𝘦̈𝘮𝘪𝘫𝘢.)

Më mbyti fakti kur mësova nga Suzana se ai, edhe pas braktisjes së Kosovës, nuk kishte arritur atë ta sheh vet! Nuk mund ta kuptoj dhe ta pranoj as sot se ai kurrë nuk e pa Shqipërinë e vet! A është e mundur që ai vend amë i shqiptarëve të ketë drojë nga ai… Nëse për asgjë tjetër, atëherë, së paku për këtë, deri në fund të jetës do ta urrej atë regjim fatkeq komunist të Shqipërisë.

𝗡𝗮𝘁𝘆𝗿𝗮 𝗲 𝗝𝘂𝘀𝘂𝗳𝗶𝘁 𝗷𝗮𝘀𝗵𝘁𝗲̈ 𝗺𝗶𝘁𝗶𝘁 𝗽𝗲̈𝗿 𝘁𝗲̈

Që nga vdekja e tij, kur fillon, në njëfarë mënyre, të krijohet miti për të, nga personaliteti i Jusufit ka gjasa të zhduket një karakteristikë që atë e posaqërisht e veçon - subtiliteti i natyrës së tij, pikëpamjet e tij ndaj artit, afiniteti i tij ndaj artit modern, qetësia, durimi dhe përqëndrimi që të dëgjoj bashkëbiseduesin deri në fund, e ndriçojnë një anë tjetër të karakterit të tij. Ishte i prirur që me gjëra të thjeshta të krijonte atmosferë të ngrohtë. Andaj, 𝗯𝗶𝘀𝗲𝗱𝗮𝘁 𝗺𝗲 𝗝𝘂𝘀𝘂𝗳𝗶𝗻 𝘀’𝗸𝗶𝘀𝗵𝗶𝗻 𝗳𝘂𝗻𝗱.

Bisedat tona që i merrnim me pasion dhe entuziazëm të madh, zakonisht u shëndronin në debate të gjata për çështje të ndryshme, u muar vesh, gjithmonë me një rrëshqitje të pahetueshme në çështjet kombëtare. Si njeri delikat çfarë ishte, me botë të pasur të brendshme imagjinare , në çdo bisedë për Kafkën, Xhojsin, Kadarenë, Bahun apo Stravinskin, ai depërtonte në shtresime të thella dhe të ndieshme dhe posacërisht të nuancuara. Ndoshta nuk hidhërehen kolegët e mijë muziktarë kur do të them se bisedat më esenciale dhe të thelluara në fushën e estetikës dhe filozofisë muzikore i kam pasur pikërisht me të. Jo pse ai ishte shumë i thelluar dhe njohës i madh në ato fusha, por për shkak se ai kishte një inteligjencë të natyrshme dhe intuitë të çuditshme, që të heton thelbin e problemit në mënyrë të paspjegueshme. 

𝗦𝗵𝗽𝗶𝗿𝘁𝗶 𝗶 𝘁𝗶𝗷 𝗶 𝗻𝗷𝗲̈ 𝗳𝗲̈𝗺𝗶𝗷𝗲 𝗱𝗲𝗹𝗶𝗸𝗮𝘁 

Dhe tash, në këtë kohë kur ekziston akoma entuziazëm kolektiv për të, kur ai paraqitet si hero, trim (që pamëdyshje ishte), të cilit vetëm sa nuk i ngjitet 𝗸𝗮𝗹𝗶 dhe 𝘀𝗵𝗽𝗮𝘁𝗮, kur krejt ajo që lidhet me të merr ngjyra epike, aq më madhështore më duket ana tjetër e Jusufit, ajo pjesë që projektohej nga shpirti i tij, aq intim dhe aq subtil, shpirti i tij i një fëmije delikat. Ky dimensioni i Jusufit, për të cilin po flas më së miri vërehej në afërsinë e tij me muzikën. Kur e dëgjonim muzikën që unë ia propozoja, apo kur e dëgjonim, Ehatin në kitarë, atë e mbërthente një heshtje sakrale, një qetësi e paspjegueshme.
Gjatë këtyre dhjetë ditëve të qëndrimit në Tiranë, nikoqirët na organizonin takime të ndryshme. Një prej ditëve ishte paraparë që të dëgjojmë një koncert të studentëve të Akademisë së Muzikës. Në mesin e studentëve më të mirë ishte flautistja e re -Donika Gërvalla. Ç’mund të dëshiroja më shumë në jetë sikur në vend timin ta dëgjonte Jusufi Donikën e vet. 

(nga « Libri im i kujtimeve « ne pregaditje )
Prishtinë 14.01.1992

Kommentare

Postimi më i lexuar

Gazetari Bozhinovski thotë se Ali Ahmeti organizoi eliminimin e vëllezërve Gërvalla [dokument]

Skelet për tri i biografi

Kush e vrau Kadri Zekën dhe Vllezërit Gervalla ?